Poprzez samozatrudnienie rozumiemy sytuację, w kt&;rej osoba fizyczna decyduje się na założenie własnej działalności gospodarczej. Szczeg&;lnym i najczęstszym przypadkiem w Polsce jest zjawisko przechodzenia z pracy etatowej na jednoosobową działalność na życzenie pracodawcy. Zazwyczaj jedynym kontrahentem nowopowstałego przedsiębiorstwa jest wtedy dawny pracodawca – praca etatowa przekształca się we wsp&;łpracę na zasadzie podwykonawstwa. Kalkulacje opłacalności takiego rozwiązania przeprowadza działająca przy SGH plac&;wka Fundacji Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości, jedyna w Polsce instytucja umożliwiająca założenie biznesu na podstawie użyczonej osobowości prawnej.

Kalkulacja zysk&;w

Czy na przejściu na samozatrudnienie można zyskać? Wszystko zależy od predyspozycji i inwencji dotychczasowego pracownika… i pracodawcy, kt&;ry oferując taką formę "zatrudnienia", także liczy na uzyskanie profit&;w prawnych i finansowych – ominięcie przepis&;w Kodeksu Pracy i płacenia składek ZUS za pracownik&;w. Takie oszczędności pozwalają nierzadko zwiększyć kwotę, kt&;rą są skłonni zaoferować osobie samozatrudnionej niż osobie pracującej na etat.

Rozważmy następujący przypadek: wynagrodzenie brutto pracownika wynosi 2000zł – z tego "na rękę" otrzymuje on 1459,48 zł (wszystkie obliczenia przedstawione są w tabelach) po opłaceniu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Całkowite koszty pracodawcy to 2369,60zł, ponieważ musi on pokryć częściowo składki na ubezpieczenie społeczne pracownika i na fundusze, np. FGŚP.
@@

Opodatkowanie na zasadach og&;lnych

Zał&;żmy, że ten sam pracownik otwiera własną działalność gospodarczą w celu rozliczania się z pracodawcą za pomocą faktury VAT (przyjmijmy, że będzie on płatnikiem VAT ze świadczeniami opodatkowanymi stawką 23%). Rozliczenia mają przebiegać w spos&;b umożliwiający zarobienie netto tej samej kwoty jak przy umowie o pracę, a dla podatku dochodowego wybrana została opcja opodatkowania na zasadach og&;lnych – przy nieprzekroczeniu progu 85 528 zł rocznie obowiązuje stawka 18% podatku. Po spełnieniu tych wszystkich założeń kwota brutto wystawianej faktury to 2356,09zł. Z pozoru niewielkie oszczędności dla pracodawcy i małe pole negocjacyjne wyższego wynagrodzenia dla byłego pracownika – dodajmy jednak kolejny warunek do tworzonego modelu. Pracodawca ma prawo do odliczenia VATu naliczonego z otrzymanej faktury od VATu należnego ze sprzedaży – jego realny koszt to kwota netto z faktury 1915,52 zł.

Podatek liniowy

Jakie działania podjąć, gdy roczny doch&;d przekracza 85 528 zł i zaczyna obowiązywać stawka 32 %? Ratunek przychodzi ze strony opodatkowania liniowego działalności. Jest to korzystne rozwiązanie, ale niedostępne dla tych podatnik&;w, kt&;rzy uzyskują w roku podatkowym przychody ze świadczenia na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy usług odpowiadających czynnościom, kt&;re w roku podatkowym wykonywali na podstawie stosunku pracy lub sp&;łdzielczego stosunku pracy. Brzmi skomplikowanie? Rozważmy ten przepis na przykładzie programisty Kowalskiego, kt&;ry jest zatrudniony na umowę o pracę w firmie informatycznej – w lutym 2011 podejmuje jednak decyzję o przejściu na samozatrudnienie i od razu sw&;j pomysł realizuje – do końca 2011 r. nie może rozliczać się stawką liniową 19%. Na taki sam pomysł wpada w grudniu 2011 programista Pawlak, kt&;ry zakłada działalność gospodarczą z początkiem stycznia 2012, wybierając od razu formę podatku liniowego. Przy tej formie opodatkowania faktura jest wystawiana na kwotę netto 1937,65 zł.

Kalkulacja strat

W powyższych kalkulacjach nie zostały uwzględnione koszty księgowości, o kt&;re trzeba zatroszczyć się we własnym przedsiębiorstwie. Oczywiście można prowadzić wszystkie rozliczenia samodzielne i stać się swoim własnym księgowym, ale najczęściej ludzie wolą oddać ryzyko księgowe i podatkowe w ręce doświadczonego księgowego, wynajmując biuro rachunkowe. Wtedy pojawiają się już jednak dodatkowe miesięczne koszty stałe, a ponadto koszt obsługi prawnej, gdy podpisujemy z kontrahentem (byłym pracodawcą) umowy nakreślające ramy naszej nowej wsp&;łpracy. Okres obniżonych składek ZUS obejmuje także tylko 24-miesiące, a możliwe, że nie otwieramy naszej pierwszej działalności gospodarczej. Wynagrodzenie na nowych warunkach powinno być o tyle wyższe, by pozwoliło pokryć ryzyko gospodarowania na własny rachunek.

Księgowość w pakiecie

"Ze zjawiskiem samozatrudnienia mamy do czynienia w Inkubatorze Przedsiębiorczości na co dzień", m&;wi wicedyrektor plac&;wki przy SGH, Jan Biernacki – "Młodzi przedsiębiorcy przychodzą do nas, by ograniczyć ryzyko i koszty własnej działalności. Mamy do czynienia i z osobami faktycznie podejmującymi się pracy na własny rachunek, i realizującymi zlecenia dla jednego kontrahenta, u kt&;rego wcześniej byli zatrudnieni na etacie. Pierwsza grupa os&;b jest sobie sama sterem, żeglarzem i okrętem – samodzielnie organizuje swoja pracę, czas i miejsce, swoje urlopy i realizowane zlecenia…,kt&;re należy jednak najpierw pozyskać. To zależy od umiejętności marketingowych danej osoby i od zapewnienia wysokiej jakości świadczonych usług, aby klient przywiązał się do naszej marki. Druga grupa, dość liczna, pojawia się u nas z przymusu założenia własnej działalności i kontynuowania pracy na nowych zasadach u byłego pracodawcy." Firmy funkcjonujące w ramach użyczonej osobowości Fundacji Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości mają w ramach stałych opłat miesięcznych 250zł netto zapewnioną obsługę księgowo-administracyjno-prawną, dostęp do powierzchni biurowej, pomoc w promocji oraz udział w szkoleniach dla przedsiębiorc&;w.

Firma w AIP

Kalkulacje finansowe dla os&;b funkcjonujących w AIP prezentują się następująco: zyski w Inkubatorze wypłacane są na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło – realna stawka podatkowa przy umowie zlecenia dla studenta i umowie o dzieło bez przekazania praw autorskich to 14,4%, przy umowie o dzieło z przekazaniem praw autorskich tylko 9%. W pierwszym przypadku, aby zarobić nasze 1459,48 zł, musimy wystawić kontrahentowi fakturę VAT na kwotę netto 1955 zł, ale nie myślimy już o bieżących kosztach funkcjonowania (w tym księgowości). W drugim przypadku fakturę wystawiamy na kwotę netto 1853,82 zł. Nasze możliwości negocjacyjne kwoty netto na fakturze wahają się od 1955 do 2369 (koszt ponoszony przez pracodawcę przy umowie o pracę) i od 1854 do 2369 zł.

Chęć albo przymus przejścia na samozatrudnienie są coraz popularniejsze w Polsce – warto zastanowić się, jak wykorzystać to nowe zjawisko i wykazać dodatni wynik w naszym prywatnym zestawieniu zysk&;w i strat.

Podsumowując, samozatrudnienie może opłacać się obydwu stronom, czyli pracodawcy i pracownikowi. Pierwszy zmniejsza swoje koszty ZUS i operacyjne, gdyż oszczędza na księgowości, dziale kadr (nie musi prowadzić teczki osobowej pracownika). Drugi zyskuje na mniejszych obciążeniach ZUS i możliwości wyboru optymalnej dla siebie formy opodatkowania. Ponadto, aby uprościć procedury i zapewnić sobie wsparcie prawno-ksiegowe, można założyć firmę w ramach Akademickich Inkubator&;w Przedsiębiorczości i przetestować tę formę rozliczeń.

Poprzez samozatrudnienie rozumiemy sytuację, w kt&;rej osoba fizyczna decyduje się na założenie własnej działalności gospodarczej. Szczeg&;lnym i najczęstszym przypadkiem w Polsce jest zjawisko przechodzenia z pracy etatowej na jednoosobową działalność na życzenie pracodawcy. Zazwyczaj jedynym kontrahentem nowopowstałego przedsiębiorstwa jest wtedy dawny pracodawca – praca etatowa przekształca się we wsp&;łpracę na zasadzie podwykonawstwa. Kalkulacje opłacalności takiego rozwiązania przeprowadza działająca przy SGH plac&;wka Fundacji Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości, jedyna w Polsce instytucja umożliwiająca założenie biznesu na podstawie użyczonej osobowości prawnej.

Kalkulacja zysk&;w

Czy na przejściu na samozatrudnienie można zyskać? Wszystko zależy od predyspozycji i inwencji dotychczasowego pracownika… i pracodawcy, kt&;ry oferując taką formę "zatrudnienia", także liczy na uzyskanie profit&;w prawnych i finansowych – ominięcie przepis&;w Kodeksu Pracy i płacenia składek ZUS za pracownik&;w. Takie oszczędności pozwalają nierzadko zwiększyć kwotę, kt&;rą są skłonni zaoferować osobie samozatrudnionej niż osobie pracującej na etat.

Rozważmy następujący przypadek: wynagrodzenie brutto pracownika wynosi 2000zł – z tego "na rękę" otrzymuje on 1459,48 zł (wszystkie obliczenia przedstawione są w tabelach) po opłaceniu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Całkowite koszty pracodawcy to 2369,60zł, ponieważ musi on pokryć częściowo składki na ubezpieczenie społeczne pracownika i na fundusze, np. FGŚP.
@@

Opodatkowanie na zasadach og&;lnych

Zał&;żmy, że ten sam pracownik otwiera własną działalność gospodarczą w celu rozliczania się z pracodawcą za pomocą faktury VAT (przyjmijmy, że będzie on płatnikiem VAT ze świadczeniami opodatkowanymi stawką 23%). Rozliczenia mają przebiegać w spos&;b umożliwiający zarobienie netto tej samej kwoty jak przy umowie o pracę, a dla podatku dochodowego wybrana została opcja opodatkowania na zasadach og&;lnych – przy nieprzekroczeniu progu 85 528 zł rocznie obowiązuje stawka 18% podatku. Po spełnieniu tych wszystkich założeń kwota brutto wystawianej faktury to 2356,09zł. Z pozoru niewielkie oszczędności dla pracodawcy i małe pole negocjacyjne wyższego wynagrodzenia dla byłego pracownika – dodajmy jednak kolejny warunek do tworzonego modelu. Pracodawca ma prawo do odliczenia VATu naliczonego z otrzymanej faktury od VATu należnego ze sprzedaży – jego realny koszt to kwota netto z faktury 1915,52 zł.

Podatek liniowy

Jakie działania podjąć, gdy roczny doch&;d przekracza 85 528 zł i zaczyna obowiązywać stawka 32 %? Ratunek przychodzi ze strony opodatkowania liniowego działalności. Jest to korzystne rozwiązanie, ale niedostępne dla tych podatnik&;w, kt&;rzy uzyskują w roku podatkowym przychody ze świadczenia na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy usług odpowiadających czynnościom, kt&;re w roku podatkowym wykonywali na podstawie stosunku pracy lub sp&;łdzielczego stosunku pracy. Brzmi skomplikowanie? Rozważmy ten przepis na przykładzie programisty Kowalskiego, kt&;ry jest zatrudniony na umowę o pracę w firmie informatycznej – w lutym 2011 podejmuje jednak decyzję o przejściu na samozatrudnienie i od razu sw&;j pomysł realizuje – do końca 2011 r. nie może rozliczać się stawką liniową 19%. Na taki sam pomysł wpada w grudniu 2011 programista Pawlak, kt&;ry zakłada działalność gospodarczą z początkiem stycznia 2012, wybierając od razu formę podatku liniowego. Przy tej formie opodatkowania faktura jest wystawiana na kwotę netto 1937,65 zł.

Kalkulacja strat

W powyższych kalkulacjach nie zostały uwzględnione koszty księgowości, o kt&;re trzeba zatroszczyć się we własnym przedsiębiorstwie. Oczywiście można prowadzić wszystkie rozliczenia samodzielne i stać się swoim własnym księgowym, ale najczęściej ludzie wolą oddać ryzyko księgowe i podatkowe w ręce doświadczonego księgowego, wynajmując biuro rachunkowe. Wtedy pojawiają się już jednak dodatkowe miesięczne koszty stałe, a ponadto koszt obsługi prawnej, gdy podpisujemy z kontrahentem (byłym pracodawcą) umowy nakreślające ramy naszej nowej wsp&;łpracy. Okres obniżonych składek ZUS obejmuje także tylko 24-miesiące, a możliwe, że nie otwieramy naszej pierwszej działalności gospodarczej. Wynagrodzenie na nowych warunkach powinno być o tyle wyższe, by pozwoliło pokryć ryzyko gospodarowania na własny rachunek.

Księgowość w pakiecie

"Ze zjawiskiem samozatrudnienia mamy do czynienia w Inkubatorze Przedsiębiorczości na co dzień", m&;wi wicedyrektor plac&;wki przy SGH, Jan Biernacki – "Młodzi przedsiębiorcy przychodzą do nas, by ograniczyć ryzyko i koszty własnej działalności. Mamy do czynienia i z osobami faktycznie podejmującymi się pracy na własny rachunek, i realizującymi zlecenia dla jednego kontrahenta, u kt&;rego wcześniej byli zatrudnieni na etacie. Pierwsza grupa os&;b jest sobie sama sterem, żeglarzem i okrętem – samodzielnie organizuje swoja pracę, czas i miejsce, swoje urlopy i realizowane zlecenia…,kt&;re należy jednak najpierw pozyskać. To zależy od umiejętności marketingowych danej osoby i od zapewnienia wysokiej jakości świadczonych usług, aby klient przywiązał się do naszej marki. Druga grupa, dość liczna, pojawia się u nas z przymusu założenia własnej działalności i kontynuowania pracy na nowych zasadach u byłego pracodawcy." Firmy funkcjonujące w ramach użyczonej osobowości Fundacji Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości mają w ramach stałych opłat miesięcznych 250zł netto zapewnioną obsługę księgowo-administracyjno-prawną, dostęp do powierzchni biurowej, pomoc w promocji oraz udział w szkoleniach dla przedsiębiorc&;w.

Firma w AIP

Kalkulacje finansowe dla os&;b funkcjonujących w AIP prezentują się następująco: zyski w Inkubatorze wypłacane są na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło – realna stawka podatkowa przy umowie zlecenia dla studenta i umowie o dzieło bez przekazania praw autorskich to 14,4%, przy umowie o dzieło z przekazaniem praw autorskich tylko 9%. W pierwszym przypadku, aby zarobić nasze 1459,48 zł, musimy wystawić kontrahentowi fakturę VAT na kwotę netto 1955 zł, ale nie myślimy już o bieżących kosztach funkcjonowania (w tym księgowości). W drugim przypadku fakturę wystawiamy na kwotę netto 1853,82 zł. Nasze możliwości negocjacyjne kwoty netto na fakturze wahają się od 1955 do 2369 (koszt ponoszony przez pracodawcę przy umowie o pracę) i od 1854 do 2369 zł.

Chęć albo przymus przejścia na samozatrudnienie są coraz popularniejsze w Polsce – warto zastanowić się, jak wykorzystać to nowe zjawisko i wykazać dodatni wynik w naszym prywatnym zestawieniu zysk&;w i strat.

Podsumowując, samozatrudnienie może opłacać się obydwu stronom, czyli pracodawcy i pracownikowi. Pierwszy zmniejsza swoje koszty ZUS i operacyjne, gdyż oszczędza na księgowości, dziale kadr (nie musi prowadzić teczki osobowej pracownika). Drugi zyskuje na mniejszych obciążeniach ZUS i możliwości wyboru optymalnej dla siebie formy opodatkowania. Ponadto, aby uprościć procedury i zapewnić sobie wsparcie prawno-ksiegowe, można założyć firmę w ramach Akademickich Inkubator&;w Przedsiębiorczości i przetestować tę formę rozliczeń.

Samozatrudnienie może polegać na stworzeniu odrębnej firmy zatrudniającej własnych pracownik&;w, częściej jednak jest to samodzielna działalność gospodarcza byłego lub przyszłego pracownika, kt&;ry wykonuje czynności na rzecz byłego lub przyszłego pracodawcy. W takim przypadku najczęściej jedynym kontrahentem przedsiębiorcy jednoosobowego jest były lub potencjalny pracodawca przedsiębiorcy, a dotychczasowy stosunek pracowniczy przekształca się we wsp&;łpracę dw&;ch przedsiębiorc&;w. Polskie przepisy nie zawierają definicji ustawowej samozatrudnienia. Zasady działalności tego rodzaju określają natomiast przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Preferencje samozatrudnienia

Przesłankami przemawiającymi za założeniem własnej firmy są w szczeg&;lności:

– znaczne obniżenie koszt&;w w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczek na podatek dochodowy ponoszonych przez pracodawcę w stosunku do koszt&;w generowanych przez umowę o pracę,
– rozliczanie składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczek na podatek samodzielnie przez samozatrudnionego, dające jednocześnie możliwość zaliczenia ponoszonych wydatk&;w do koszt&;w uzyskania przychod&;w i pomniejszenia zobowiązań podatkowych w znacznie większym zakresie niż w przypadku koszt&;w pracowniczych,
– większa swoboda samozatrudnionego w zakresie wykonywanych działań i brak konieczności podporządkowania się poleceniom przełożonych,
– brak sztywnych godzin pracy,
– możliwość wykonywania usług na rzecz innych podmiot&;w i ich rozliczanie poprzez wystawienie faktur VAT, umożliwiające kontrahentom odliczanie podatku należnego wykazanego na tych fakturach i skutkujące większą konkurencyjnością samozatrudnionego na rynku. Prowadzenie działalności gospodarczej jest korzystne nie tylko dla samozatrudnionego, ale r&;wnież dla wsp&;łpracujących z nim przedsiębiorc&;w, a zwłaszcza dla byłego lub przyszłego pracodawcy.
@@

Ograniczenia samozatrudnienia

Z prowadzeniem działalności gospodarczej wiążą się jednak r&;wnież ograniczenia w następujących obszarach:

– brak prawa do urlopu i wynagrodzenia za ten okres, wiążący się jednocześnie z obowiązkiem zapewnienia przez samozatrudnionego zastępstwa w czasie nieobecności,
– brak ochrony i uprawnień pracowniczych, a w szczeg&;lności brak limitowanego czasu pracy, wynagrodzenia za nadgodziny lub obowiązkowych przerw w pracy,
– korzystanie ze zwolnień lekarskich w spos&;b przewidziany dla przedsiębiorc&;w, a nie pracownik&;w,
– możliwość utraty zatrudnienia w wyniku rozwiązania umowy bez konieczności zachowania termin&;w wypowiedzenia przewidzianych przez Kodeks pracy,
– ponoszenie pełnej odpowiedzialności wobec kontrahent&;w, do kt&;rej nie mają zastosowania ograniczenia przewidziane w Kodeksie pracy,
– obowiązek samodzielnych rozliczeń podatkowych, składek na ubezpieczenie społeczne, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne oraz ponoszenie pełnej odpowiedzialności za ich zgodność z prawem i rzetelność,
– ryzyko kontroli ze strony organ&;w podatkowych,
– ponoszenie dodatkowych koszt&;w związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, m.in. opłaty za usługi księgowe, samoch&;d, paliwo, materiały do pracy, – konieczność samodzielnego zdobywania kontrahent&;w,
– brak pewności co do stałości uzyskiwanego wynagrodzenia oraz ryzyko związane z op&;źnieniami w otrzymywaniu płatności za wystawione faktury i samodzielna windykacja należności.

Wpływ samozatrudnienia na rozliczenia PIT

Założenie własnej działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością wyboru sposobu opodatkowania. Przedsiębiorca może rozliczać się według obowiązującej skali podatkowej (18% i 32%) lub też skorzystać ze zryczałtowanego podatku linowego (stawka 19%). W tym ostatnim przypadku dodatkowe ograniczenia dla samozatrudnionych w zakresie czynności wykonywanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy przewidują przepisy ustawy o podatku dochodowym od os&;b fizycznych (dalej jako ustawa o PIT). Uniemożliwiają one bowiem pracownikom, kt&;rzy rozpoczynają prowadzenie samodzielnej działalności gospodarczej i wykonują dotychczasowe czynności, kt&;re poprzednio wchodziły w zakres ich obowiązk&;w pracowniczych, skorzystanie na podstawie art. 30c ustawy o PIT z opodatkowania zryczałtowanym 19% podatkiem liniowym przez okres roku. Roczny okres jest kr&;tszy w stosunku do poprzednio obowiązującego okresu dwuletniego – zmiana ta wynika z nowelizacji przepis&;w art. 9a ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od os&;b fizycznych (uchylenie pkt 1), kt&;ra weszła w życie z dniem 20.05.2010 r.

Okres roczny będzie miał zastosowanie do os&;b rozpoczynających działalność gospodarczą od 2011r. Ograniczenia wynikające z przepis&;w art. 9a ust. 3 ustawy o PIT dotyczą ponadto wyłącznie czynności wykonywanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, odpowiadających czynnościom, kt&;re samozatrudniony wykonywał lub wykonuje w ramach stosunku pracy lub sp&;łdzielczego stosunku pracy, kt&;ry łączył go z pracodawcą.

Jeżeli zatem zakres działalności samozatrudnionego i przedmiot wsp&;łpracy łączącej go z byłym pracodawcą będzie odmienny od zakresu obowiązk&;w pracowniczych samozatrudnionego realizowanych na podstawie umowy o pracę, możliwość skorzystania z opodatkowania podatkiem liniowym nie będzie ograniczona (tak uznał r&;wnież Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z dnia 13.05.2010 r., sygn. akt IBPBI/1/415-212/10/ZK). Ponadto ze względu na wysokość stawek w ramach obowiązującej skali podatkowej (18% i 32%), samozatrudniony powinien r&;wnież rozważyć opodatkowanie na zasadach og&;lnych. Opodatkowanie podatkiem liniowym wyklucza bowiem możliwość skorzystania z części ulg podatkowych i preferencyjnych rozliczeń, m.in. w postaci wsp&;lnego rozliczenia małżonk&;w czy os&;b samotnie wychowujących dzieci.

Wpływ samozatrudnienia na rozliczenia ZUS

Przedsiębiorcy rozpoczynający samodzielną działalność gospodarczą mogą skorzystać na podstawie art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej jako ustawa o sus) z prawa do opłacania obniżonych składek na ubezpieczenie społeczne przez okres pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o sus, ulga ta nie przysługuje jednak przedsiębiorcom, kt&;rzy wypełniają w ramach prowadzonej działalności gospodarczej te same czynności, kt&;re wykonywali w ciągu dw&;ch lat przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej na rzecz swojego byłego pracodawcy. Ograniczenie to nie obejmuje zatem os&;b, kt&;rych z obecnym kontrahentem nie łączył wcześniej stosunek pracy.

Pomimo, że składki na ubezpieczenie społeczne płacą także osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, dla pracownik&;w takie obciążenie jest znacznie mniej odczuwalne, ponieważ potrącane jest z wypłacanego wynagrodzenia przez pracodawcę. W przypadku samodzielnego przedsiębiorcy ma on obowiązek, niezależnie od wypracowanego w okresie rozliczeniowym zysku, opłacać wszystkie obowiązkowe składki. Jednocześnie z uwagi na fakt, iż samodzielni przedsiębiorcy opłacają składki w wysokości nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18a ust. 1 ustawy o sus) i rzadko decydują się na opłacenie składek wyższych niż minimalne lub opłacanie składek z innych podstaw ubezpieczeniowych, uzyskane przez nich w przyszłości świadczenia z ubezpieczenia społecznego będą należeć do najniższych.

Ponadto samozatrudniony, kt&;ry ma zamiar skorzystać ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby lub macierzyństwa, zobowiązany będzie do odprowadzania dodatkowych comiesięcznych składek.

Innym wymogiem, kt&;ry musi zostać spełniony, jest terminowe opłacanie dodatkowych składek przez wymagany ustawowo okres przed wystąpieniem choroby (min. 90 dni) w spos&;b nieprzerwany. Każda nieterminowa wpłata kwalifikowana jest przez ZUS jako zerwanie ubezpieczenia i skutkuje naliczaniem wymaganego terminu od nowa, wydłużając okres oczekiwania na powstanie uprawnienia do świadczeń.

– samozatrudniony ponosi wyłączną i samodzielną odpowiedzialność wobec os&;b trzecich za wykonanie i rezultaty swoich czynności,
– ma zagwarantowaną samodzielność działania, a jego czynności nie mogą być wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez byłego pracodawcę,
– samozatrudniony ponosi pełne ryzyko gospodarcze związane z prowadzoną przez siebie działalnością.

Wskazane warunki muszą być spełnione łącznie i podlegają weryfikacji w drodze kontroli przez organy podatkowe, organy kontroli skarbowej, a także państwową inspekcję pracy. R&;wnież samozatrudniony, kt&;ry chciałby wykazać, iż jego działalność była faktycznie świadczeniem pracy, a nie samodzielną działalnością gospodarczą, może wystąpić do sądu z roszczeniem o ustalenie istnienia stosunku pracy na podstawie art. 189 w zw. z art. 476 § 1 pkt 1(1) Kodeksu postępowania cywilnego (tak uznał np. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29.03.2001 r., sygn. akt I PKN 333/00, OSNP 2003/1/12).

Samozatrudnienie może zostać uznane za fikcyjne i dążące do obejścia prawa, jeżeli działalność wykonywana przez samozatrudnionego wykazuje cechy charakterystyczne dla stosunku pracy, tj. wynikające w szczeg&;lności z przepis&;w art. 22 Kodeksu pracy oraz art. 5a ustawy o PIT. Podważenie samodzielnego charakteru prowadzonej działalności gospodarczej skutkować może przede wszystkim zakwestionowaniem rozliczeń podatkowych i koniecznością zapłaty dodatkowego podatku wraz z odsetkami, a często nawet dodatkową karą. Dla uniknięcia ryzyka związanego z możliwością uznania działalności samozatrudnionego za fikcyjną, zar&;wno warunki wsp&;łpracy zawarte w jego umowie z kontrahentami, jak i faktyczne okoliczności realizacji wsp&;łpracy muszą wykazywać r&;żnice w odniesieniu do stosunku pracy. Dotyczy to przede wszystkim wskazanych zasadniczych element&;w obejmujących odpowiedzialność wobec os&;b trzecich, ponoszenie ryzyka gospodarczego oraz podporządkowanie samozatrudnionego. Nie jest r&;wnież korzystne, aby były pracownik prowadził działalność w dawnym miejscu pracy, korzystając z tych samych narzędzi i urządzeń oraz by było to miejsce odg&;rnie ustalone przez byłego pracodawcę. Obie strony, kt&;re uprzednio łączył stosunek pracy, muszą się zatem liczyć ze wzmożonymi i bardziej wnikliwymi kontrolami ze strony uprawnionych organ&;w.

Wobec wskazanych warunk&;w wykonywania samodzielnej działalności gospodarczej, jeżeli miałyby one cechy stosunku pracy, wynikające w szczeg&;lności z przepis&;w art. 22 K.p., pracodawca nie będzie w żadnym razie uprawniony do wymagania od byłych lub przyszłych pracownik&;w prowadzenia działalności gospodarczej. Jeżeli bowiem umowa zawarta przez strony spełnia warunki określone dla umowy o pracę, niezależnie od jej nazwy skutkować będzie nawiązaniem stosunku pracy. Dla oceny stosunku cywilnoprawnego duże znaczenie mieć będzie r&;wnież wola i zamiar jego stron.

Jeżeli nie zachodzą przesłanki określone w przepisach Kodeksu pracy, pracodawca nie może r&;wnież wym&;c na pracowniku rozwiązania stosunku pracy w celu zawarcia umowy o wsp&;łpracę w ramach samodzielnej działalności. Taka możliwość zaistniałaby jedynie w przypadku, gdyby pracownik samodzielnie i dobrowolnie uznał, że faktycznie chce rozpocząć działalność jako przedsiębiorca. W przypadku, gdyby w wyniku odmowy pracownika podjęcia samodzielnej działalności gospodarczej pracodawca rozwiązał z nim stosunek pracy z tego powodu, pracownikowi służy prawo wystąpienia do sądu pracy z żądaniami określonymi przez prawo pracy. Pracownik może r&;wnież zwr&;cić się o pomoc do Państwowej Inspekcji Pracy. Na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 11a ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, ma ona zar&;wno uprawnienie do wniesienia pow&;dztwa o ustalenie istnienia stosunku pracy, jak i do uczestniczenia w takim postępowaniu, o ile sporny stosunek łączący strony wykazuje cechy stosunku pracy.

Samozatrudnienie może polegać na stworzeniu odrębnej firmy zatrudniającej własnych pracownik&;w, częściej jednak jest to samodzielna działalność gospodarcza byłego lub przyszłego pracownika, kt&;ry wykonuje czynności na rzecz byłego lub przyszłego pracodawcy. W takim przypadku najczęściej jedynym kontrahentem przedsiębiorcy jednoosobowego jest były lub potencjalny pracodawca przedsiębiorcy, a dotychczasowy stosunek pracowniczy przekształca się we wsp&;łpracę dw&;ch przedsiębiorc&;w. Polskie przepisy nie zawierają definicji ustawowej samozatrudnienia. Zasady działalności tego rodzaju określają natomiast przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Preferencje samozatrudnienia

Przesłankami przemawiającymi za założeniem własnej firmy są w szczeg&;lności:

– znaczne obniżenie koszt&;w w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne i zaliczek na podatek dochodowy ponoszonych przez pracodawcę w stosunku do koszt&;w generowanych przez umowę o pracę,
– rozliczanie składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczek na podatek samodzielnie przez samozatrudnionego, dające jednocześnie możliwość zaliczenia ponoszonych wydatk&;w do koszt&;w uzyskania przychod&;w i pomniejszenia zobowiązań podatkowych w znacznie większym zakresie niż w przypadku koszt&;w pracowniczych,
– większa swoboda samozatrudnionego w zakresie wykonywanych działań i brak konieczności podporządkowania się poleceniom przełożonych,
– brak sztywnych godzin pracy,
– możliwość wykonywania usług na rzecz innych podmiot&;w i ich rozliczanie poprzez wystawienie faktur VAT, umożliwiające kontrahentom odliczanie podatku należnego wykazanego na tych fakturach i skutkujące większą konkurencyjnością samozatrudnionego na rynku. Prowadzenie działalności gospodarczej jest korzystne nie tylko dla samozatrudnionego, ale r&;wnież dla wsp&;łpracujących z nim przedsiębiorc&;w, a zwłaszcza dla byłego lub przyszłego pracodawcy.
@@

Ograniczenia samozatrudnienia

Z prowadzeniem działalności gospodarczej wiążą się jednak r&;wnież ograniczenia w następujących obszarach:

– brak prawa do urlopu i wynagrodzenia za ten okres, wiążący się jednocześnie z obowiązkiem zapewnienia przez samozatrudnionego zastępstwa w czasie nieobecności,
– brak ochrony i uprawnień pracowniczych, a w szczeg&;lności brak limitowanego czasu pracy, wynagrodzenia za nadgodziny lub obowiązkowych przerw w pracy,
– korzystanie ze zwolnień lekarskich w spos&;b przewidziany dla przedsiębiorc&;w, a nie pracownik&;w,
– możliwość utraty zatrudnienia w wyniku rozwiązania umowy bez konieczności zachowania termin&;w wypowiedzenia przewidzianych przez Kodeks pracy,
– ponoszenie pełnej odpowiedzialności wobec kontrahent&;w, do kt&;rej nie mają zastosowania ograniczenia przewidziane w Kodeksie pracy,
– obowiązek samodzielnych rozliczeń podatkowych, składek na ubezpieczenie społeczne, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne oraz ponoszenie pełnej odpowiedzialności za ich zgodność z prawem i rzetelność,
– ryzyko kontroli ze strony organ&;w podatkowych,
– ponoszenie dodatkowych koszt&;w związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, m.in. opłaty za usługi księgowe, samoch&;d, paliwo, materiały do pracy, – konieczność samodzielnego zdobywania kontrahent&;w,
– brak pewności co do stałości uzyskiwanego wynagrodzenia oraz ryzyko związane z op&;źnieniami w otrzymywaniu płatności za wystawione faktury i samodzielna windykacja należności.

Wpływ samozatrudnienia na rozliczenia PIT

Założenie własnej działalności gospodarczej wiąże się z koniecznością wyboru sposobu opodatkowania. Przedsiębiorca może rozliczać się według obowiązującej skali podatkowej (18% i 32%) lub też skorzystać ze zryczałtowanego podatku linowego (stawka 19%). W tym ostatnim przypadku dodatkowe ograniczenia dla samozatrudnionych w zakresie czynności wykonywanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy przewidują przepisy ustawy o podatku dochodowym od os&;b fizycznych (dalej jako ustawa o PIT). Uniemożliwiają one bowiem pracownikom, kt&;rzy rozpoczynają prowadzenie samodzielnej działalności gospodarczej i wykonują dotychczasowe czynności, kt&;re poprzednio wchodziły w zakres ich obowiązk&;w pracowniczych, skorzystanie na podstawie art. 30c ustawy o PIT z opodatkowania zryczałtowanym 19% podatkiem liniowym przez okres roku. Roczny okres jest kr&;tszy w stosunku do poprzednio obowiązującego okresu dwuletniego – zmiana ta wynika z nowelizacji przepis&;w art. 9a ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od os&;b fizycznych (uchylenie pkt 1), kt&;ra weszła w życie z dniem 20.05.2010 r.

Okres roczny będzie miał zastosowanie do os&;b rozpoczynających działalność gospodarczą od 2011r. Ograniczenia wynikające z przepis&;w art. 9a ust. 3 ustawy o PIT dotyczą ponadto wyłącznie czynności wykonywanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, odpowiadających czynnościom, kt&;re samozatrudniony wykonywał lub wykonuje w ramach stosunku pracy lub sp&;łdzielczego stosunku pracy, kt&;ry łączył go z pracodawcą.

Jeżeli zatem zakres działalności samozatrudnionego i przedmiot wsp&;łpracy łączącej go z byłym pracodawcą będzie odmienny od zakresu obowiązk&;w pracowniczych samozatrudnionego realizowanych na podstawie umowy o pracę, możliwość skorzystania z opodatkowania podatkiem liniowym nie będzie ograniczona (tak uznał r&;wnież Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z dnia 13.05.2010 r., sygn. akt IBPBI/1/415-212/10/ZK). Ponadto ze względu na wysokość stawek w ramach obowiązującej skali podatkowej (18% i 32%), samozatrudniony powinien r&;wnież rozważyć opodatkowanie na zasadach og&;lnych. Opodatkowanie podatkiem liniowym wyklucza bowiem możliwość skorzystania z części ulg podatkowych i preferencyjnych rozliczeń, m.in. w postaci wsp&;lnego rozliczenia małżonk&;w czy os&;b samotnie wychowujących dzieci.

Wpływ samozatrudnienia na rozliczenia ZUS

Przedsiębiorcy rozpoczynający samodzielną działalność gospodarczą mogą skorzystać na podstawie art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej jako ustawa o sus) z prawa do opłacania obniżonych składek na ubezpieczenie społeczne przez okres pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o sus, ulga ta nie przysługuje jednak przedsiębiorcom, kt&;rzy wypełniają w ramach prowadzonej działalności gospodarczej te same czynności, kt&;re wykonywali w ciągu dw&;ch lat przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej na rzecz swojego byłego pracodawcy. Ograniczenie to nie obejmuje zatem os&;b, kt&;rych z obecnym kontrahentem nie łączył wcześniej stosunek pracy.

Pomimo, że składki na ubezpieczenie społeczne płacą także osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, dla pracownik&;w takie obciążenie jest znacznie mniej odczuwalne, ponieważ potrącane jest z wypłacanego wynagrodzenia przez pracodawcę. W przypadku samodzielnego przedsiębiorcy ma on obowiązek, niezależnie od wypracowanego w okresie rozliczeniowym zysku, opłacać wszystkie obowiązkowe składki. Jednocześnie z uwagi na fakt, iż samodzielni przedsiębiorcy opłacają składki w wysokości nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18a ust. 1 ustawy o sus) i rzadko decydują się na opłacenie składek wyższych niż minimalne lub opłacanie składek z innych podstaw ubezpieczeniowych, uzyskane przez nich w przyszłości świadczenia z ubezpieczenia społecznego będą należeć do najniższych.

Ponadto samozatrudniony, kt&;ry ma zamiar skorzystać ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby lub macierzyństwa, zobowiązany będzie do odprowadzania dodatkowych comiesięcznych składek.

Innym wymogiem, kt&;ry musi zostać spełniony, jest terminowe opłacanie dodatkowych składek przez wymagany ustawowo okres przed wystąpieniem choroby (min. 90 dni) w spos&;b nieprzerwany. Każda nieterminowa wpłata kwalifikowana jest przez ZUS jako zerwanie ubezpieczenia i skutkuje naliczaniem wymaganego terminu od nowa, wydłużając okres oczekiwania na powstanie uprawnienia do świadczeń.

– samozatrudniony ponosi wyłączną i samodzielną odpowiedzialność wobec os&;b trzecich za wykonanie i rezultaty swoich czynności,
– ma zagwarantowaną samodzielność działania, a jego czynności nie mogą być wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez byłego pracodawcę,
– samozatrudniony ponosi pełne ryzyko gospodarcze związane z prowadzoną przez siebie działalnością.

Wskazane warunki muszą być spełnione łącznie i podlegają weryfikacji w drodze kontroli przez organy podatkowe, organy kontroli skarbowej, a także państwową inspekcję pracy. R&;wnież samozatrudniony, kt&;ry chciałby wykazać, iż jego działalność była faktycznie świadczeniem pracy, a nie samodzielną działalnością gospodarczą, może wystąpić do sądu z roszczeniem o ustalenie istnienia stosunku pracy na podstawie art. 189 w zw. z art. 476 § 1 pkt 1(1) Kodeksu postępowania cywilnego (tak uznał np. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29.03.2001 r., sygn. akt I PKN 333/00, OSNP 2003/1/12).

Samozatrudnienie może zostać uznane za fikcyjne i dążące do obejścia prawa, jeżeli działalność wykonywana przez samozatrudnionego wykazuje cechy charakterystyczne dla stosunku pracy, tj. wynikające w szczeg&;lności z przepis&;w art. 22 Kodeksu pracy oraz art. 5a ustawy o PIT. Podważenie samodzielnego charakteru prowadzonej działalności gospodarczej skutkować może przede wszystkim zakwestionowaniem rozliczeń podatkowych i koniecznością zapłaty dodatkowego podatku wraz z odsetkami, a często nawet dodatkową karą. Dla uniknięcia ryzyka związanego z możliwością uznania działalności samozatrudnionego za fikcyjną, zar&;wno warunki wsp&;łpracy zawarte w jego umowie z kontrahentami, jak i faktyczne okoliczności realizacji wsp&;łpracy muszą wykazywać r&;żnice w odniesieniu do stosunku pracy. Dotyczy to przede wszystkim wskazanych zasadniczych element&;w obejmujących odpowiedzialność wobec os&;b trzecich, ponoszenie ryzyka gospodarczego oraz podporządkowanie samozatrudnionego. Nie jest r&;wnież korzystne, aby były pracownik prowadził działalność w dawnym miejscu pracy, korzystając z tych samych narzędzi i urządzeń oraz by było to miejsce odg&;rnie ustalone przez byłego pracodawcę. Obie strony, kt&;re uprzednio łączył stosunek pracy, muszą się zatem liczyć ze wzmożonymi i bardziej wnikliwymi kontrolami ze strony uprawnionych organ&;w.

Wobec wskazanych warunk&;w wykonywania samodzielnej działalności gospodarczej, jeżeli miałyby one cechy stosunku pracy, wynikające w szczeg&;lności z przepis&;w art. 22 K.p., pracodawca nie będzie w żadnym razie uprawniony do wymagania od byłych lub przyszłych pracownik&;w prowadzenia działalności gospodarczej. Jeżeli bowiem umowa zawarta przez strony spełnia warunki określone dla umowy o pracę, niezależnie od jej nazwy skutkować będzie nawiązaniem stosunku pracy. Dla oceny stosunku cywilnoprawnego duże znaczenie mieć będzie r&;wnież wola i zamiar jego stron.

Jeżeli nie zachodzą przesłanki określone w przepisach Kodeksu pracy, pracodawca nie może r&;wnież wym&;c na pracowniku rozwiązania stosunku pracy w celu zawarcia umowy o wsp&;łpracę w ramach samodzielnej działalności. Taka możliwość zaistniałaby jedynie w przypadku, gdyby pracownik samodzielnie i dobrowolnie uznał, że faktycznie chce rozpocząć działalność jako przedsiębiorca. W przypadku, gdyby w wyniku odmowy pracownika podjęcia samodzielnej działalności gospodarczej pracodawca rozwiązał z nim stosunek pracy z tego powodu, pracownikowi służy prawo wystąpienia do sądu pracy z żądaniami określonymi przez prawo pracy. Pracownik może r&;wnież zwr&;cić się o pomoc do Państwowej Inspekcji Pracy. Na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 11a ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, ma ona zar&;wno uprawnienie do wniesienia pow&;dztwa o ustalenie istnienia stosunku pracy, jak i do uczestniczenia w takim postępowaniu, o ile sporny stosunek łączący strony wykazuje cechy stosunku pracy.